Kararınızı verdiniz, borsaya yatırım yapacaksınız, paranız hazır, aracı kurumunuzu seçtiniz, hesap açtırdınız, peki borsada işlemler nasıl gerçekleşir, biliyor musunuz?
Borsada işlemler arz ve talebin anında karşılaşması ilkesine göre gerçekleşir. Örneğin, Ereğli Demir Çelik A.Ş. hissesi almak ve satmak isteyenler için özel bir yer ayrılmıştır, (bu ortam elektroniktir, jargonda tahta ya da ekran olarak geçer) alış, yani talep emirleri ve satış, yani arz emirleri burada karşılaşır. Fiyatları uyuşan emirler anında gerçekleşir, iki gün sonra almak isteyen parayı, satmak isteyen de hisse senetlerini getirmek zorundadır.
Emirler belirli fiyat kademeleri üzerinden verilebilir. Örneğin, 5000-10000 lira arası fiyata sahip hisse senetleri 100′er liralık aralıklarda işlem görür. Yani “Ben 7035 liradan Ereğli almak istiyorum” diyemezsiniz, 7000 veya 7100 olarak emrinizi verirsiniz.
Borsada bir seansta bir hisse senedi en fazla %10 aşağı veya yukarı hareket edebilir, bu aşırı dalgalanmaları önlemek için konulmuş bir marjdır. Dolayısıyla, bir gün önce 7000 liradan kapanmış bir hisse senedine, ertesi gün 12500 liradan satış emri giremezsiniz. Limit hesaplamalarında kapanış fiyatları yerine ağırlıklı ortalama fiyatlar kullanılır, bunun detayına girmeyelim, ama hareket aralığı bir seansta %10 civarında aşağı ve yukarı olabilir. Bu limit fiyatlara taban ve tavan fiyatlar denir, bu aralığın dışında emir kabul edilmez.
Alış ve satış emirleri gelen emirlerin artmasıyla piyasada karşılaşırlar, ve diyelim ki örneğin 7000 lirada ve altında bekleyen alış emirleri, 7100 lirada ve üstünde de bekleyen satış emirleri vardır. Henüz işlem gerçekleşmez. Bazı yatırımcılar beklemeyi sevmez, veya mevcut fiyatlar onlar için makul sayılır, ve “Benim hisselerimi 7000 liradan sat” veya “Bana 7100 liradan al” diyebilirler. Diyelim ki birinci olasılık gerçek oldu, işte işlem gerçekleşti, 7000 liradan almak için sıraya girmiş olanlardan bir kısmı, bu satış emriyle eşleştirilir. Eğer 7000 liradan satılmak istenen adet alışta bekleyenlerden fazlaysa, bu kez fazla olan satış emirleri 7000 lirada beklemeye başlar.
Yani başlangıçta 7000-7100 olan tahta, artık 6900-7000 olmuştur. Borsada en iyi alış emri ve satış emri yanyana söylenerek piyasanın o andaki durumu hemen özetlenmiş olur. “Ereğli nasıl?” diye sorarsanız, “6900-7000″ cevabı alırsınız, bu 6900′de alıcı, 7000′de satıcı var demektir.
Emriniz gerçekleşti. İki işgünü sonra bu emrin yükümlülükleri yerine getirilir. Bu işlemleri aracı kurumlar, İMKB ve Takasbank birlikte yürütürler. Hisse senetleri Takasbank tarafından alış yapan kişinin hesabına transfer edilirken, para da satış yapan kişinin hesabına transfer edilir. Artık hisse senediniz var! Hayırlı olsun…
Hisse senetleri sizin adınıza Takasbank’da saklanır, yani güvendedir. Yine de yastığınızın altına almak isterseniz, bunu yapabilirsiniz, ancak tavsiye etmiyoruz.
Çünkü hisse senetlerini Takasbank’da saklamaya devam ederseniz, temettü, sermaye arttırımı gibi işlemleri de bir talimat vererek otomatik olarak yaptırabilir, uğraşmak zorunda kalmazsınız.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder